За публикацијата на United Nation University, со седиште во Токио, врска со проектот Дијалог на цивилизациите (UNU Project on Dialogue of Civilizations – Publication) во 2003 година добив покана од UNU да дадам прилог на темата за улогата на медиумите во меѓуцивилизацискиот дијалог. Со оглед на војната од 2001г. во Република Македонија, сосема јасно тоа го направив со анализа на известувањето на домашните и странските медиуми за тој период. Ова е потсетник за оние што беа сведоци на тие збиднувања но и информација за младите генерации за да знаат од каде и кој ги влече антимакедонските потези, токму преку известувањето на западните медиуми кои не се покажаа како светол професионален пример, токму поради тоа што се инструмент за политичка пропагандна манипулација со цел создавање „нова реалност“ според замисла на западните елити. Се разбира, и по дваесет години ништо не е сменето, истото сценарио за ремоделирање на Македонија до нејзино исчезнување се уште се одвива, со огромна поддршка и на западните медиуми.
Емилија Гелева
Советник на Претседателот на Владата на Република Македонија (1998-2002)
Улогата на медиумите во меѓуцивилизацискиот дијалог, илустрирана со анализа на конкретни медиуми и комуникациски мрежи и организации на Балканот
Насилните меѓуетнички конфликти што избувнаа во текот на изминатата деценија во поранешна Југославија беа заплеткани со невидена вклученост на медиумите, како на локално така и на меѓународно ниво. Воениот конфликт во Македонија уште еднаш докажа дека луѓето кои поттикнуваат меѓуетничка омраза и злосторства – слично како што се случи за време на претходните конфликти во регионот – се покажа дека имаат огромно влијание и контрола врз медиумите.
Медиумските светски „ѕвезди“ без напор и неодговорно во секојдневните извештаи ги поделија двете страни во конфликтот во Македонија на „добри и лоши“, исто како што направија во Косово. Ова е реалноста на „професионализмот“ што го прикажаа западните медиуми во 2001 година, кој одигра значајна улога во развојот на македонскиот конфликт, влијание многу повлијателно од она на домашните медиуми. Имајќи го предвид косовскиот преседан, како што се гледа од западниот печат, играчите во Македонија на прв поглед изгледаа како горе-долу исти или, како што ги опиша еден западен новинар, „православни, милитантни, Словени и сиромашни, угнетени и запоставени Албанци“. Овие „високо-професионални“ известувачи многу ги сакаа нивните стереотипи: купони за храна за Албанците и пари за Македонците; умни и лукави Албанци, но боречки и без хумор Македонци беа само неколку од оние измислици на кои беше изложена меѓународната јавност. На тој начин пошироката јавност откри дека Македонија била населена со Словени, славомакедонци, дури и македонски Срби, а исто така и со Албанци, Албанофили неалбанци, етнички Албанци, а само повремено и Македонци. Во чие име беше изменет културниот идентитет на Македонија и на Македонците?
Улогата на домашните медиуми за време на терористичките напади против Република Македонија
„Слободата на изразување е само формално загарантирана во Уставот. Медиумите се структурно слаби, слабо функционираат и не се независни. Радиото, телевизијата и печатот остануваат под политичка и финансиска контрола на владата. Врвните места ги пополнуваат политички именувани лица. Пријавени се заплашувања на новинари и попречување на нивната работа. Државните и приватните медиуми треба да научат како да бидат поодговорни. Медиумското покривање за време на кризата во 2001 година значително придонесе за влошување на политичката ситуација. Поради тоа медиумите (радиото, ТВ и печатените медиуми, вклучително и медиумите на албански јазик и мултиетничките медиуми) треба да преземат радикални реформи“.
Оваа оценка е дадена во Извештајот за Стабилизација и Асоцијација на Македонија на Комисијата на европските заедници (Брисел, 4 април 2002 година). Тој дава општа оценка за активностите на медиумите за време на кризата во 2001 година. Тврдењето дека медиумското покривање за време на кризата во 2001 година „значително придонесе за влошување на политичката ситуација“ е делумно точно. Негативното влијание на медиумите во Македонија, и пред и за време на војната во 2001 година (користење јазик поттикнат од омраза за зголемување на тензиите во етнички различно општество), не може да се спореди со влијанието на медиумите во Србија, Хрватска и Босна и Херцеговина за време на војните во тие области. Но, војната во Македонија беше поинаква од оние во Хрватска и Босна и Херцеговина во секоја смисла. Марк Томпсон, авторот на „Фалсификување војна“, призната анализа за тоа како српските и хрватските медиуми се подготвуваа за војна, со многу прецизност ја сумираше ситуацијата во македонските медиуми. Според Томпсон, „Владата на ново независна Македонија зазеде ласерски фер пристап кон медиумите, дозволувајќи експлозивен раст на бројот на радиодифузери“. Пред 1994 година биле регистрирани околу 250 радиодифузери, од кои околу 50 биле помогнати од финансиерот Џорџ Сорос, кој ја поддржувал и првата приватна ТВ станица А-1. Томпсон, исто така, истакнува некои други аспекти:
– За разлика од Хрватска или Босна, националната различност е и лингвистичка, а македонскиот и албанскиот јазик се меѓусебно неразбирливи. – Се чини дека публиката на националните станици на МРТВ во албанските средини е многу мала. Луѓето претпочитаат да гледаат и слушаат приватни станици на албански јазик, кои често се далеку порадикални во покривањето на домашните прашања.
Почетокот на кризата
До денес, настаните од 2001 година не се соодветно објаснети. Прашањето „Што се случи со Македонија во 2001 година?“ вистински не е одговорено. Има два настани кои заедно може да се сметаат како почеток на нападот врз Македонија.
Првиот беше нападот на полициската станица во Теарце на 21 јануари 2001 година, при што беше убиен еден полицаец. Вториот беше киднапирањето на екипата на А1 телевизија во Танушевци, од страна на вооружени, униформирани лица кои тврдеа дека се од Ослободителната национална армија (ОНА, или УЧК), кои рекоа дека Танушевци е под нивна контрола. На 17 февруари 2001 година, екипа на А1 замина за Танушевци да снима репортажа за селото. Македонските власти таму немаа административно присуство, ниту пак ја контролираа границата со Косово во тој дел од земјата. Екипата на А1 беше пресретната од група вооружени лица, кои ги задржаа неколку часа, им ги зедоа камерите и тоа го објавија со порака до јавноста: селото е ослободено од припадници на УЧК, вооружена организација која е целосно непозната на безбедносните сили или македонската јавност во тоа време. Оваа верзија за настаните во Танушевци ја даде командантот на УЧК Хоџа за албанскиот неделник „Лоби“.
И државните и опозициските медиуми во Македонија детално ги разгледаа двата настани, но ниту еден не отиде дотаму да тврди дека војна на македонско тло е неизбежна. Настаните околу Танушевци беа протолкувани како одмазда на шверцерите за обидот на македонската полиција и армија да воспостават контрола врз тој дел од границата по долгогодишно запоставување. Сепак, останува дилема кој и зошто ја испрати екипа на А1 во Танушевци ?!
Владата се потруди да ги прикаже настаните што следеа како безначајни, а медиумите послушно го следеа ова. Но, до почетокот на март веќе не беше можно владата или медиумите да замижуваат пред случувањата на теренот. Тројца припадници на АРМ (Армијата на Република Македонија) го загубија животот на 4 март во Танушевци: еден убиен од снајпер, двајца од мина. Неколку дена подоцна, полициски конвој, предводен од заменик министерот за внатрешни работи, Рефет Елмази и началникот на Агенцијата за државна безбедност Љубе Бошковски беше нападнат од заседа во селото Брест. Беа држени во заседа 20 часа. Но и тогаш медиумското покривање остана воздржано. На 13 март, припадниците на АРМ и КФОР од селата Деболде и Мијак, го блокираа регионот на Танушевци, додека АРМ влезе во празното село (кое според командант Хоџа беше напуштено цела недела пред тоа!). Сепак, иако овие драматични настани се одвиваа, медиумското покривање остана ниско.
Во меѓувреме, терористите се позиционираа околу Тетово, град во најзападниот дел на земјата и започнаа со секојдневно снајперско пукање од тетовската тврдина и околните планински области. Беше отворен „Тетовскиот фронт“ и целото внимание брзо беше привлечено кон случувањата на тетовското Кале. Телевизиските камери почнаа редовно да ги снимаат активностите на македонските безбедносни сили кои пукаа кон терористите на тврдината и околните ридови. Потоа, кон крајот на месецот, во текот на едно утро на 25 март, македонските сили го зазедоа тетовското Кале и ридот над центарот на Тетово. Медиумите на македонски јазик во своите коментари, анализи и извештаи информираа за „последна пресметка со терористичките банди“, додека печатот на албански јазик почна да застанува на страната на УЧК.
Експертот за комуникации Климе Бабунски ја даде следната изјава на семинарот организиран од Македонскиот институт за медиуми. „Доколку заладените односи меѓу Македонците и Албанците беа само срамежливо споменувани во македонските медиуми пред Танушевци, сега, односно по Танушевци, а по Тетово, Куманово, Вејце, Гази Баба, Карпалак и Љуботен, без никакво сомневање можеме да зборуваме за „пресметка“ во „медиумска војна“. Всушност, за ладнокрвните аналитичари, секогаш беше само прашање на време кога професионалните и етичките стандарди ќе го заземат второто место по изблиците на етничката „лојалност“. Во такви случаи, да се биде со „твојот народ“ и за „твојот народ“ станува примарен „професионален принцип“. Бабунски презентираше два случаи за да ја поткрепи оваа изјава. Првиот беше одговорот на медиумите за улогата што ја имаше Министерството за внатрешни работи (МВР) по убиството на пет лица во скопската населба Гази Баба на 7-ми август.
„Медиумите на македонски јазик ги прикажуваа жртвите како терористи кои биле убиени во престрелка, односно кога полицијата извршила увид во зградата, терористите отвориле оган, а полициските сили возвратиле. Изјава на министерот за внатрешни работи Љубе Бошковски беше исто така пренесена, а сите медиуми на македонски јазик потенцираа дека во зградата е откриено огромно количество експлозив“. „Медиумите на албански јазик го пренесоа инцидентот како егзекуција на невини албански државјани и едвај го допреа одземеното оружје. Наместо тоа, тие детално ја опишаа крвта и мозочната материја пронајдени во просторијата каде што биле убиени мажите. Весникот на албански јазик Факти тврдеше дека „мировниот процес бил покриен со крв“. Според Фљака, нападот бил „масакр извршен од македонските специјални полициски сили, заслепен од патолошка омраза. За да го оправдаат убиството, жртвите ги претставија како опасни“. Весникот не верува во соопштението на МВР, за кое весникот вели дека е само лага направена за да се оправда масакрот. Локалната ТВ Ера на албански јазик, исто така, го претстави инцидентот како масакр. Станицата емитуваше писмо од Хјуман рајтс воч, првично објавено во Обединетото Кралство Гардијан и упатено до македонските власти, повикувајќи на истрага за она што се чини дека е доказ за скратено извршување. Телевизијата А1, исто така, го објави ова барање, со што е единствениот медиум на македонски јазик што го направи тоа, иако во пократка верзија“.
Вториот случај што Бабунски го истакна беше медиумското известување за нападот врз конвој на македонската армија кај Карпалак, во кој беа убиени десетмина војници на Армијата на Република Македонија. Нападот беше извршен во август, три дена пред потпишувањето на таканаречениот Рамковен договор во Охрид. Медиумите на македонски јазик ги потенцираа жртвите и го осудија „кукавичкиот“ напад како злосторство извршено од терористите на УЧК. Медиумите на македонски јазик посочија дека овој инцидент е сериозна закана за Охридскиот договор. Ниту еден медиум на албански јазик не објави слики од местото на нападот. Дневник, македонскиот весник, објави: „Терористите извршија масакр кај Групчин, а политичарите потпишуваат документи во Охрид“. Утрински Весник, друг македонски весник тврдеше: „Јасно е дека има мрачни сили кои работат против мирно завршување на конфликтот… масакрот требаше да се спречи, особено по настаните во Гази Баба“. Утрински Весник отворено ја критикуваше власта, особено Генералштабот на АРМ дека не му обезбедила соодветна заштита на конвојот.
Локалната ТВ Арт на албански јазик, на пример, го протолкува нападот врз македонската војска и како одмазда за Гази Баба и убиството на командантот на УЧК Тели, и како реакција против македонските безбедносни сили, овој пат од селото Желино. Интересно е да се спомене и како медиумите на албански јазик известуваа за демонстрациите во Скопје и Прилеп што се одржаа како реакција на нападот. Во коментарот објавен во весникот на албански јазик Фљака се вели: „другата страна го поткопува мирот. Славомакедонците се колективно алергични [на мирот] и нивната алергиска реакција станува се посилна како што се приближува денот на компромисот…“
Известувањето на странските медиуми: манипулација или незнаење?
Од почетокот на конфликтот во Македонија во јануари 2001 година до крајот на март, известувањето на домашните медиуми може да се сумира како информативно и професионално во споредба со месеците потоа. Доволно чудно, но западните-американските медиуми уште во почетниот период на кризата започнаа со многу обоени извештаи.
Институтот за известување за војна и мир (ИПВР) на 2 март 2001 година, на пример, даде приказна од косовско-македонската граница под наслов „Повторното насилство долж македонската граница ги поттикна стравувањата од нов балкански конфликт“ велејќи: „Ханифе Бислими, 40-годишна мајка на шест деца покажа различни македонски погранични села на картата на регионот. „Тоа е албанско, тоа е албанско и тоа е албанско“, изјави таа. Како и многумина од 500-те бегалци кои избегаа од селото Танушевци во Северна Македонија во изминатите неколку дена, Бислими сонува да живее во држава што ќе ги обединува албанските населени области на поранешна Југославија, но се противи на насилните методи што некои ги усвоиле за да го реализираат тоа. Бегалците кои пристигнаа од Танушевци велат дека причината за нивното бегство е зголемената тензија и натрупаноста на македонските сили во областа“, изјави портпаролката на УНХЦР во Косово, Астрид ван Гендерен Сторт. Но, бегалците укажуваат на подиректно заплашување. „Македонските сили пукаа во нас и имавме закани и бевме малтретирани од нив“, рече Бислими . Ваквите стории ги поткрепуваат извештаите дека безбедносните сили биле насочени кон етничките Албанци по неодамнешниот напад на полициска станица во Теарце, во кој загина еден офицер. Одговорноста за акцијата ја презеде ОНА. Се верува дека црните униформирани противници на армијата се членови на Ослободителната национална армија, ОНА – нова група на поранешната Ослободителна војска на Косово, ОВК, војници кои водат сепаратистичка акција во мнозинскиот етнички албански регион во Македонија.
Да го погледнеме стандардот на новинарството што го емитуваше CNN на почетокот на март 2001 година. Во извештаите на кабелскиот информативен гигант, Македонците веднаш беа претставени како лоши, православни, националистички момчиња, слични на „злобните Срби“. Албанците беа „бунтовници, кои се бореа за човекови права“ затоа што беа „граѓани од втор ред“. Овие извештаи секогаш беа придружени со снимки од уплашени Албанки и деца кои станаа симбол на бегалската криза која се наѕира. Во ова „холивудско сценарио“ за „протокот“ на 20.000 албански бегалци од Македонија во Косово, Си-Ен-Ен посочи дека причината се истите стравови што мотивирале многумина да го напуштат Косово неколку години претходно, што патем е целосна лага. Како прво немаше никаков „протек“ на албански бегалци од Македонија, а фактите за почитувањето на малцинските права во Република Македонија ја даваат реалната слика дека албанското малцинство уживаше највисок степен на права, ниво кое високо ги надмина стандардите на сите меѓународни и европски стандарди за заштита на малцинствата. Ниту во последната фаза од македонската криза Си-Ен-Ен не го промени многу стилот на известување. Фактот дека 60.000 македонски бегалци навистина бегаа од западната област на земјата не се сметаше за интересно или важно. Ниту пак се обрна внимание на киднапирањето на Македонците. Никој не се интересираше за теророт што ОНА го вршеше врз Македонците. Ниту збор за етничкото чистење во западна Македонија што го изврши ОНА. Блокадата кај Блаце, за Си-Ен-Ен, беше дело на „националисти“, а не на луѓе протерани од своите домови, лути на нивната влада; луѓе кои едноставно сакаа да се вратат во своите животи. Во Македонија, според CNN има малку училишта на албански јазик, нема пратеници Албанци и нема министри или амбасадори Албанци. За Си-Ен-Ен, Албанците беа народ, „исклучен од јавниот живот, дискриминиран и без човекови права“. Таквите тврдења на Си-Ен-Ен, според реалните факти, беа чисти измислици и лаги со кои се переше умот на широката западна јавност.
Кој се бори, и за што се борат?
На почетокот на кризата, американските медиуми се мачеа да откријат кои се бунтовниците и што всушност се случува на теренот. Како што напиша магазинот Тајм: „Токму кои се „тие“ и што на крајот се надеваат да постигнат останува мистерија“. „Некои сакаат подобри можности за етничките Албанци во обединета Македонија, додека други бараат да се спојат со Косово. Трети, пак, сакаат албанска автономија во Македонија“. Се разбира, во првите обиди да се објасни ситуацијата, бунтовниците беа поврзани со Косово. „Бунтовниците се огранок на Ослободителната војска на Косово, позната како Ослободителна национална армија“, објави Њујорк Тајмс на 27 март 2001 година. Но неколку дена претходно, во својот прв извештај за кризата, истиот весник напиша: Генералниот секретар на НАТО, лорд Робертсон, рече дека алијансата нема да дозволи „мал број екстремисти“ да ја дестабилизираат Македонија. Во сличен уредник, Buffalo News го цитираше шефот за надворешна политика на ЕУ, Хавиер Солана, кој рече: „Би било грешка да се преговара… Терористите мора да бидат изолирани. Сите ние треба да ги осудиме и изолираме. Ништо не може да се постигне со насилство“.
Сепак, од втората недела од конфликтот, американските весници почнаа да објавуваат детални списоци со барања од бунтовниците, заедно со информации за тоа кои се тие и за што се бореле. Потоа следеа приказни на терен со описи кои ги илустрираа причините за конфликтот и ги оправдуваат барањата на терористите. „Ослободителната национална армија и некои нејзини команданти побараа еднаквоста на етничките Албанци да биде вклучена во Уставот, албанскиот да стане официјален јазик во Македонија и Албанците да имаат застапеност во владините и полициските структури. Албанците сочинуваат меѓу 25 и 30 проценти од населението, а македонските Словени, приближно 70 проценти, известуваше американскиот печат. „Бунтовниците, кои го презедоа името Ослободителна национална армија, велат дека се борат да стават крај на угнетувањето на албанското малцинство во земјата од страна на мнозинското словенско население“, беше информирањето на американските медиуми при што „угнетувањето“ беше единствената (лажна) виситнна што се подразбираше сама по себе без никакви докази.
Често имаше контрадикторни изјави во истите написи, како во овој пример. Во текстот подолу се цитира припадник на ОНА кој вели: „Сакаме македонските сили да се повлечат од нашите територии. Не мразам никого, искрено. Се борам за ослободување на мојата територија“. На оваа изјава веднаш следуваше објаснување на новинарот во кој се вели: „Изјавите на бунтовниците и нивните поддржувачи истакнаа дека не сакаат промена на границите и дека го почитуваат територијалниот интегритет на Македонија. Но, г-дин Ахмети призна дека би сакал етничките Албанци – кои се расфрлани низ регионот во Македонија, Косово, јужна Србија и Црна Гора, како и Албанија – да живеат заедно“. Чудно, иако изјавата ги содржи зборовите „наши територии“ и „ослободување на моите територии“, новинарот заклучува дека бунтовниците го почитуваат територијалниот интегритет на Македонија. На списокот со конкретни илустрации за она што важи за „фер и објективно новинарство“ на Запад, можеме да дадеме многу примери.
- Агенција Франс прес (Франс прес), на 24 јули 2001 година неселективно ја цитираше изјавата на генералниот директор на Театарот на заедниците во Скопје, кој рече дека се надева дека наскоро ќе може „да постави дел од Бертолт Брехт на албански јазик“. Иако, повеќе од 40 години секоја претстава поставена во овој театар се играше на албански, турски или ромски јазик.
- Кога сме веќе кај фотографиите, на 11 август, The Economist објави фотографија (без натпис) од група луѓе облечени во традиционалните облеки на Комити од 19 век, кои всушност секоја година патуваат во Крушево на коњи како дел од прославата на Илинденското востание. Весникот ги идентификуваше како припадници на Македонската национална армија(?!).
- Дописникот на Би-Би-Си, Пол Вуд, ја започна својата прва репортажа од селото Танушевци со смртта на 22-годишен маж кој беше убиен на нива во близина на селото додека садел компири. Малку чудно зашто дали има некаде во светот луѓето да засадуваат компири на надморска височина од 1.500 метри во текот на месец февруари на густ снег.
Така, независните и слободни медиуми на западните НАТО земји ја папагализираа сепаратистичката/терористичката платформа на ОНА. Дали е ова пристрасност? Ако етничките Македонци се „Словени“, односно еден од многуте „конститутивни народи“ во Македонија, тогаш и „етничките Албанци“ треба да бидат конститутивна нација. Оваа пропагандна направа ја негира македонската етничка идентификација и ја разградува Македонија на групи од многу конститутивни народи, вклучувајќи „Словени“, Албанци, Срби и Роми. Оваа пропагандна направа крена црвено знаме. Западните – американските медиуми, сепак, не ги земаа предвид поплаките на македонската влада и продолжија да го користат овој јазик, дихотомија на „етнички Албанци“ и „Словени“. Мировниот договор постигнат со посредство на НАТО/САД/ЕУ, всушност, им даде на Албанците статус на конститутивна нација благодарение на методот за пропагандно лудило. Сега гледаме зошто наместо „етнички Македонци“ се користеше „Словени“. БиБиСи, Индипендент, Гардијан, Ројтерс и други британски весници и новински агенции се вклучија во најинтензивната инфовојна против Македонија. Во секоја западна/американска вест за македонскиот конфликт имаше формулирано и стандардно пропагандно вметнување. Ова вметнување беше во секоја вест, напис во весник, Асошиејтед прес (АП), Агенција Франс прес АФП, Ројтерс, Јунајтед Прес Интернационал (УПИ), Обединетото Кралство Индипендент, Гардијан, Националното јавно радио (НПР), Си-Ен-Ен, Тајм, Newsweek, US News & World Report, NBC, ABC, CBS, CBC, ITN, BBC, FOX News. Вградувањето се појави не само еднаш, туку во секој следен извештај или напис или емитување вести. Оваа сомнителна конзистентност и униформност треба да предизвика некaков аларм. Со сета разновидност на информации и медиуми, логично би се претпоставило дека треба да има некаква недоследност, теоретски треба да има разновидност на гледишта. Но, имаше целосна и комплетна конзистентност. Сите новински написи ја испраќаа истата порака. Вметнувањето се појавуваше во секој новински напис или телевизиски извештај од Западен/САД извор без промашување, постојано, униформно и редовно. Сè што треба да се направи е да се вратите назад и да ги прочитате вестите од западните медиуми за да го потврдите овој факт. Прашање е како со стотици новински агенции и илјадници медиуми и вести, зошто немаше разновидност на ставови, немаше пазар на идеи?
Како да се објасни постојаноста и униформноста на известувањето за вестите?
AP, UPI, Agence France Press и Reuters контролираат над 90% од светските вести генерирани на дневна основа. Ова објаснува зошто вестите се униформни, монолитни, конзистентни, прикажувајќи единствена пропагандна линија што не се разликува многу од медиумите во советски стил. Четирите главни новински агенции се пазарни актери, дел од економската, финансиската и политичката рамка на глобалистичките/капиталистичките ткн. слободните пазарни системи. Со други зборови, тие имаат интерес и удел на пазарот. Тие не можат да бидат непристрасни и неутрални актери. Ова би значело економско самоубиство и банкрот. Ова е причината зошто извештаите во вестите содржат вметнувања, техники на прекумерно поедноставување, техники на вметнување/исклучување на кондензација/кратење. Ова е причината зошто постои систематска и планирана пристрасност, новинарство за застапување и пропагирачко новинарство. Новинските агенции се бизниси, корпоративни концерни, економски/финансиски субјекти кои имаат плати за исплата, буџети за балансирање, профити за пресметување.
Медиумските спин доктори измислија дури и нова терминологија за Македонија. Илјадници етнички Македонци етнички исчистени од тетовскиот регион не беа наречени „бегалци“, туку „раселени“ лица. Зошто? Затоа што ОНА/ОВК/КЗК мачеа, убиваа, киднапираа етнички Македонци, православни христијани. Бунтовниците кои се бореа за човекови и поголеми права вршеа воени злосторства, злосторства против човештвото и геноцид. Затоа западните медиуми го измислија терминот „раселени лица“. ОНА/ОВК го стави под опсада Тетово , како и православните села во регионот. Вратница , Старо Село , Беловиште биле опколени и на жителите им било кажано да си заминат. Војниците на ОНА/ОВК испукале минофрлачи во Беловиште за да ги избркаат жителите. Перица Бојковски, православен свештеник во Теарце, беше киднапиран, мачен и претепан речиси до смрт од „бунтовниците“ на ОНА/ОВК. Бојковски се здобил со тешки телесни повреди, вклучително и внатрешно крварење и итно бил пренесен во воената болница во Скопје. Ова беше шема на ОВК/ОНА за тероризирање на македонското население да ги напуштат селата, т.е. етничко чистење. Ова се нарекува етничко чистење, воено злосторство и злосторство против човештвото кое е еднакво на геноцид.
„Варварското“ и „дивјачко“ уништување на Лешочкиот православен манастир од 13 век надвор од Тетово од страна на УЧК е ужасен чин на нечовечност и врвно кршење на човековите права. Минирањето на Лешочкиот манастир (православната црква Свети Атанасиј) од страна на УЧК/УЧК/ОНА/АНА, згора на се, го откривакрајниот презир што УЧК го има кон етничката или верската толеранција, демократијата и човековите права. УЧК е сепаратистичка и терористичка организација решена да создаде етнички чиста Голема Албанија, инкорпорирајќи го прво „независно „Косово “, а потоа Илирида, Западна Македонија. Цело време целта е поделба или таканаречена самоуправа и територијална окупација и анексија исто како што беше во Косово- Метохија .
Но, колку што беше ужасно уништувањето на Православниот манастир во Лешок од страна на УЧК, она што беше уште пострашно беше извештајот на американските/западните медиуми за тоа. Во написот на Independent (Велика Британија) од 22 август 2001 година, „Бомбардирањето на православната црква може да го уништи мировниот договор“, Џастин Хаглер разви теорија на заговор која ги обвини Македонците и македонската влада за бомбардирањето на Лешочкиот манастир. Хуглер, како и Кристијан Џенингс од Гардијан, стана нескромно про-ОНА и про-албански застапник во неговото известување. Застапувачкото новинарство, познато по своето старомодно име на воена пропаганда, е јасно кршење на каноните и етичките правила на новинарството. Но, изгледа дека Хаглер не забележува ниту пак се грижи за тоа. Тој го следеше медиумскиот образец воспоставен во Босна и Косово, пристрасно, застапувачко новинарство кое требаше да поттикне странска воена „хуманитарна“ интервенција, новиот „воен хуманизам“. Божем слободната новинарка со полско потекло, Ана Хусарска, сега со МКГ(Меѓународната кризна група), користела слични медиумски техники во известувањето во Босна. Хусарска се занимавала со новинарство за застапување за исламскиот режим на Алија Изетбеговиќ, нарекувајќи го муслиманскиот окупиран регион Сараево како „моја“ страна на градот во едни вести, целосно идентификувајќи се со муслиманскиот режим и неговата муслиманска армија. Ова бесно и арогантно застапувачко новинарство е прифатено како етичка норма во известувањето на западните вести.
Македонската влада го осуди чинот на геноцид од страна на ОНА и го спореди со Талибанците, ултранационалистички исламски режим со седиште во Пакистан, спонзориран од ЦИА, кој ги урна статуите на Буда во Авганистан. Македонската влада ги „обвини бунтовниците“ според Хаглер. Тој истакна дека црквата била на територија под контрола на ОНА, така што македонските владини сили немаат пристап до градот. Но, тогаш Хаглер ги прифати изјавите на ОНА: „Бунтовниците рекоа дека владата ја кренала во воздух црквата за да ги обвини нив“. Хаглер истакна дека Лешок е „мешано село во кое сè уште живеат неколку етнички Македонци“. Но, што се случи со македонското население во Лешок ? Хаглер молчи. Тој не вели ништо за илјадниците етнички Македонци протерани под закана со оружје од нивните домови и села од вооружени лица на ОНА, политика позната како етничко чистење. Но, Хаглер не може да ја обвини ОНА за етничко чистење. Зошто? Затоа што политиката на западните/НАТО влади и „слободните“ и „независни“ медиуми што тие ги контролираат е да ја сметаат ОНА за „бунтовници“ кои се борат за „поголеми права“. Обвинувањето на ОНА за геноцид и етничко чистење би ја легитимирало позицијата на македонската влада која би ја негирала улогата на НАТО и британските сили во НАТО. Хаглер не сака да открие дека „бунтовниците“ на ОНА етничко чистеле македонски цивили од нивните села и градови.
Оваа пропаганда или спин контрола го претставува надирот, најниската точка во известувањето на западните медиуми за распадот на Југославија, кое започна во 1991 година. Во име на „човекови права“, западните медиуми ги кршат основните човекови права на македонскиот народ. Непријателството и арогантниот презир на западните/американските медиуми кон македонското население што се граничат со расизам и фанатизам, беше прикажано во извештајот на агенцијата Франс прес во кој се опишуваат анти-НАТО, антиамериканските и антизападните демонстрации во Скопје. Извештајот на АФП ги нарече македонските демонстранти како „толпа лути Словени“, „разгневени демонстранти“, „ насилни демонстранти“ и демонстрациите ги нарече „толпа насилство“. Демонстрантите беа „поттикнати од тврдењата дека НАТО премолчено ги поддржува етничките албански бунтовници“, се вели во извештајот. Овде има некоја суптилна мала рака, некоја суптилна лежерност од страна на пропагандистот/репортерот. Во извештајот се наведува дека словенската „толпа“ била „поттикната“ од „наводите“ за поддршка на НАТО за албанските терористички групи кои извршиле инвазија од Косово. Но, всушност, „толпата“ беше поттикната од знаење од прва рака, искуство од прва рака, со докази и увид со сопствени очи. Војниците на американската армија штотуку ги „евакуираа“ 500-те вооружени „бунтовници“ на ОНА/ОВК/КЗК заедно со 17 американски „советници“ од МПРИ во климатизирани автобуси и возила на американската армија заедно со нивното оружје. Армијата на САД не ги „разоружа“ терористите на ОНА/ОВК, туку им помогна повторно да се распоредат во село кое го држеше ОНА. Тоа е она што ги поттикна демонстрациите, а не од ткн. „тврдења“ според АФП.
Медиумите како инструмент
По се, од каде дојде овој таканаречен мировен договор или мировен план? Зошто мировниот договор капитулира пред терористичките барања на ОНА/ОВК? Зарем не победија терористите? Зарем ОВК/ОНА не докажа дека тероризмот се исплати и успева? Дали можеа да ја натераат македонската влада да се предаде и да капитулира преку мирни, демократски, правни средства, како што е предвидено во македонскиот Устав? Дали мировниот план sui generis се заснова на преговорите меѓу Франсоа Леотар, Џејмс Пердју, македонската влада и албанските политички партии?
Во 1995 година, Џорџ Сорос, унгарски Евреин по потекло, кој емигрирал прво во Англија, потоа во САД, каде што станал истакнат „филантроп“, објави програма да ја направи Македонија „отворено општество“ застапувајќи ја ТОЧНО ИСТАТА агенда како што подоцна ќе се залага ОНА во „бунтот“ во 2001 година. Агендата на Сорос во 1995 година е ТОЧНО ИСТАТА агенда на ОНА во 2001 година. Дали е ова случајно? Мировниот договор потпишан во Скопје во тајност на 13 август е карбонска копија на предлозите на Сорос во 1995 година. Сорос предложи Албанците да бидат конститутивна нација на Македонија, еднакви со „Словените“. Интересно е што Сорос прв ги нарече етничките Македонци како „Словени“. Тогаш македонскиот претседател Киро Глигоров беше револтиран и налутен што Сорос Македонците ги нарекува „Словени“. Сепак, Институтот отворено општество во Скопје остана. Сорос беше и изворот на планот албанскиот да стане официјален јазик. Во 1995 година Сорос побара наставата на Педагошката академија во Скопје да се изведува на албански јазик. Тој донираше 25 милиони долари за „повеќејазични студии“, односно на албански јазик. Скопскиот весник „Нова Македонија“ го обвини Сорос дека го поддржува албанскиот сепаратизам со тоа што се залага за статус на конститутивна нација на албанското малцинство, 23 отсто од населението, како што е утврдено во пописот на ЕУ, попис на „меѓународната заедница“. Сорос го негираше обвинението, но неговите постапки покажаа дека целта му е сепаратизмот на албанското малцинство, а докази за тоа се токму пишувањата на меѓународните медиуми за време на кризата во Македонија кои се потврда дека тоа е во корист на почетната идеја на Сорос.
Се чини дека апелот од 16 март 2001 година на Еран Франкел, извршен директор на Потрага по заедничка основа во Македонија, може да биде најдобриот заклучок за улогата на медиумите за време на македонската криза. „АПЕЛ ДО СИТЕ ЛУЃЕ ЗАГРИЖЕНИ ЗА МИР ВО МАКЕДОНИЈА И БАЛКАНОТ“:
„Ние во Македонија се соочуваме не со претстојна граѓанска војна, туку со можност неодговорните меѓународни медиуми да поттикнат повеќе насилство отколку луѓето со оружје. Меѓународниот печат беше крајно провокативен и неодговорен во оваа многу чувствителна ситуација. Си-Ен-Ен објави дека Тетово „го зазеле „бунтовниците“ кои напредуваат кон Скопје. Би-Би-Си, исто така, емитува алармантни и непотврдени извештаи. Ова е крајна глупост и неверојатно опасно. Тоа е и во директна спротивност со локалните медиуми кои се однесуваат воздржано и со чувство на одговорност. Мора да се упати итен повик до сите меѓународни медиуми да престанат да ја ескалираат ситуацијата со објавување на запаливи и неосновани извештаи кои ќе ги испровоцираат луѓето овде да веруваат дека нивното единствено средство е да се приклучат на насилството. Бараме од сите да преземат конструктивна улога во овој напор. Контактирајте со уредниците на вашите влијателни медиуми и побарајте да размислат што велат и како велат: Престанете да го разгорувате конфликтот! Ви благодариме за грижата и поддршката. Заедно можеме да имаме непосредно и непроценливо влијание врз иднината на Македонија“.
Да заклучиме, во изминатите години во Македонија се спроведуваа многу медиумски програми на различни меѓународни организации со цел да се подобрат новинарските стандарди и да се трансформираат медиумите во промотори на меѓуцивилизациско разбирање. За жал, примерот на меѓународните медиуми кои известуваа за настаните на Балканот не може да се смета за светол. Западните медиуми треба да ги преиспитаат своите професионални стандарди и нивната улога како чувари на цивилизацијата и на човештвото.
Библиографски референци:
- ФАКТИ ЗА АЛБАНСКОТО НАЦИОНАЛНО МАЛЦИНСТВО ВО МАКЕДОНИЈА, Извор: Агенција за информации, Република Македонија; април, 2001 година
- МАКЕДОНИЈА: КОНФЛИКТОТ И МЕДИУМИТЕ, Александар Дамовски, „Покриеност на странски медиуми: манипулација или незнаење“, Исо Руси, „Факт и фикција: негативната улога на медиумите“, Герман Филков, „Македонската криза во американските медиуми“, Македонски институт за медиуми, 2003 година, Македонија
- Карл К. Савич , „ Улогата на западните медиуми во македонскиот“ ,
10 септември 2001 година, оригинално објавено од Либерти http://www.snd-us.com/Liberty/ - ИЗВЕШТАЈ ОД МОНИТОРИНГ НА МЕДИУМИТЕ Период III. 19 март – 1 април 2002 година Анализа на Pro Media и EIM
- Фишер, Иан. 14 август 2001. Потпишан мир во Македонија, но набргу потоа артилерија Бумови. Њујорк Тајмс . А3.
- 27 март 2001. Македонски пламени. Бостон Глоуб. А12
- Пурвис, Ендрју. 2 април 2001. Бунтовнички пекол. Време. 30-31.
- Чекан, Џошуа. 2 април 2001. Во густината. Newsweek . 32-33.
- Ерлангер, Стивен. 27 март 2001. Македонските сили ја консолидираат контролата над ридските градови. Њујорк Тајмс. А6.
- Гал, Карлота. 17 март 2001. Западот е вознемирен бидејќи војната повторно расте на Балканот. Њујорк Тајмс.
- 22 март 2001. Борба во Македонија. Вести за Бафало . Б4.