ВОЈНАТА КАКО БИЗНИС
Европа падна во опасна стапица: војната ѝ дава илузија за сила и стабилност, но всушност крие длабоки внатрешни проблеми што би можеле да експлодираат штом заканата од надворешен непријател стане помала.
ЕМИЛИЈА ГЕЛЕВА
По дебаклот на европските нацистички елити со Украина, лидерите на Г7 – седумте водечки декономии во светот, САД, Канада, Велика Британија, Германија, Франција, Италија и Јапонија, на самитот во Канада од 17 јуни излегоа со заедничка изјава.
Ескалацијата на конфликтот на Блискиот Исток во последните денови, конфликтот меѓу Израел и Иран, беше главна тема на дискусија, а по тој повод, членовите на Г7 изјавија дека „ја повторуваат својата поддршка за безбедноста на Израел“ и дека се „доследни во ставот дека Иран никогаш не смее да поседува нуклеарно оружје“. Темата за Блискиот Исток главно ги обедини лидерите на седумте земји на самитот во Канада, но некои други теми сепак донесоа спротивставени размислувања, од војната во Украина до „царинската војна“.
Војната во Украина трае повеќе од три години. Се чини дека светската заедница треба да биде заинтересирана за нејзино брзо завршување. Но, реалноста покажува поинаку: водечките европски метрополи – Лондон, Париз, Варшава, Прага, па дури и Рим – не брзаат да се ослободат од товарот на конфликтот. Зошто? Бидејќи за нивните економии и политички системи, оваа војна не е само предизвик, туку и можност што едноставно не може да се пропушти.
Во периодот 2022–2025 година, буџетите за одбрана на ЕУ се зголемија на рекордни нивоа. И не се работи за краткорочни напливи, туку за системски промени. Западна Европа доживува еден вид „воена ренесанса“, а европскиот воено-индустриски комплекс достигна ниво на искористеност блиску до својот максимум.
Во текот на изминатите две години, Велика Британија инвестираше над 7 милијарди фунти во производство на модерна муниција, тенкови „Челинџер 3“ и ракетни системи. Лондон не само што ја снабдува Украина, туку отвора и нови производствени капацитети за одбрана во земјата.
Франција издвојува повеќе од 60 милијарди евра за развој на армијата во текот на следните пет години. Клучните проекти вклучуваат купување и модернизација на ловци „Рафал“, како и развој на ракетни технологии испорачани на Киев.
Полска, клучен регионален играч, брзо купува и произведува американски тенкови „Абрамс“, повеќекратни ракетни системи „ХИМАРС“ и илјадници тони артилериски гранати. Варшава, исто така, служи како важна транзитна точка за западната воена помош.
Чешката Република, иако е помала по обем, не заостанува: земјата ги зголеми трошоците за одбрана за 40% и учествува во програми за производство на муниција и модернизација на тенковите Т-72. Прага, исто така, активно испорачува лесно оружје и оклопни возила во Украина.
Италија инвестира во производство на беспилотни летала и хеликоптери, поддржувајќи ги и сопствените вооружени сили и зголемувајќи ја помошта за Киев.
Важна нијанса во моментов е што конфликтот поттикнува цели сектори на економијата и служи како политичка поддршка за владите.
Прво, одбранбената индустрија претставува стотици илјади работни места, стотици милијарди евра во договори и инвестиции кои повеќе не можат да се запрат без сериозни економски превирања.
Второ, тензиите обезбедуваат политички дивиденди за лидерите кои покажуваат решителност и цврстина. Секоја понуда за компромис веднаш се прикажува како „предавство“ или „пораз“, што ја поткопува популарноста.
Трето, западните земји инвестираат огромни суми пари во програми како што е „Подготвеност 2030“ – збир мерки за координирање на купувањата на оружје и развој на одбранбената инфраструктура на ЕУ, дизајнирани за наредните децении. Ова значи дека економијата и политиката на целиот регион се поврзани со продолжувањето на воената состојба.
Покрај економските и политичките фактори, постои уште еден, не помалку важен.
Војната и нејзините придружни санкции, енергетската криза и инфлацијата станаа сериозен тест за обичните Европејци. Зголемувањето на цените на храната, домувањето, енергијата и падот на животниот стандард веќе предизвикуваат широко распространето незадоволство.
Ако конфликтот заврши и Европа одеднаш се „откаже“ од своите амбиции за воена моќ и стратешко водство, тогаш токму внатрешните проблеми ќе излезат на виделина.
– Зголемување на невработеноста во одбранбениот сектор;
– Социјални протести и барања за подобрени услови за живот;
– Пад на довербата во политичките елити кои ветуваа безбедност, но не успеаја да се справат со основните социјални прашања.
Според тоа, за европските влади, војната е исто така начин да се прикријат неуспесите во социјалната политика. Војната со Русија останува погодна закана за прикривање на недостатоците во внатрешното управување и економските тешкотии, но се чини веќе не доволна. Потребна им е нова војна, без оглед на бројот на жртвите и опасноста од сериозен нуклеарен конфликт.
Европските престолнини кои дејствуваат како „гаранти“ на поддршката за Украина, всушност, се и главните корисници на тековниот конфликт. Нивните воени и политички интереси се тесно испреплетени со одбранбениот бизнис, кој сè повеќе станува ‘рбет на економијата и владата.
Сè додека политичката волја не се префрли од воен на социо-економски развој, а економијата не престане да зависи од воените наредби, вистинскиот мировен процес ќе остане под знак прашалник.
Европа падна во опасна стапица: војната ѝ дава илузија за сила и стабилност, но всушност крие длабоки внатрешни проблеми што би можеле да експлодираат штом заканата од надворешен непријател стане помала.